4 تا از بهترین کتاب های تفکر سیستمی که ذهنتان را زیر و رو می کند
بهترین کتاب های تفکر سیستمی که ذهنتان را زیر و رو می کند و یک رویکرد و روش تفکر است که به بررسی و درک وابستگیها، روابط، و تأثیرات سیستمها و زیرسیستمهای مختلف میپردازد. شاید برای شما هم عجیب باشد که چرا اکثر افراد، بعد از اینکه تصمیم میگیرند پشیمان میشوند؟ و یا اینکه چرا همیشه به هنگام تصمیمگیری چیزی از قلم میافتد و به آن توجه نمیکنیم؟
علت این ضعف و بیتوجهی، تفکر خطی شماست. تفکری که اکثر افراد جامعه به صورت ذاتی با آن دنیا میآیند. و باید در آینده آن را به تفکر سیستمی تغییر دهند، تفکری که برخی از افراد نابغه به صورت ذاتی آن را دارا هستند.
متأسفانه چون اکثر افراد به خصوص جامعه ایران با مفهوم تفکر سیستمی آشنایی ندارند، در کارهایشان همیشه از تفکر خطی استفاده میکنند.
تفکر سیستمی چیست؟
معرفی بهترین کتاب های تفکر سیستمی
فرض کنید شما میخواهید به مسافرت بروید، اگر تفکر سیستمی داشته باشی تمام وسایل مورد نیاز را تهیه میکنید، در میان راه برای استراحت بهایستگاههای خدماتی رفاهی توجه میکنید و هیچگاه در طول مسیر آنقدر زمان خود را هدر نمیدهید که زمان تعطیلاتتان قبل از رسیدن به شهر مقصد تمام شود. اما با داشتن تفکر خطی وسایل خود را جا میگذارید، از پمپ بنزینها غفلت میکنید و در نهایت در طول مسیر آنقدر مشغول گشت وگذار میشوید که تعطیلاتتان تمام میشود و به مقصد نمیرسید.
پس اگر بخواهید موفقیت خود را بهینهسازی و تضمین کنید، باید تفکر سیستمی را یاد بگیرید و در عمل پیاده کنید.
در این مقاله قصد داریم ۴ کتاب از بهترین کتابهای تفکر سیستمی را معرفی کنیم، کتابهایی که اگر آنها را خوب بخوانید نیاز به گذراندن دوره آموزشی ندارید؛ و تفکر سیستمی را به طور کامل فرا گرفتهاید.
کتاب اول: مبانی تفکر سیستمی، از مفاهیم تا حلقهها
متأسفانه با وجود کاربردی بودن تفکر سیستمی در مسائل ساده و پیچیده زندگی؛ زیاد به آن پرداخته نشده و کتابهای کمی درباره این موضوع نوشته شده است. از آنجایی که یاد گرفتن و به کار بردن تفکر سیستمی در زندگی کار آسانی نیست و نیاز به تمرین و تکرار دارد؛ باید به زبان ساده آموزش داده شود. اما از بین کتابهای موجود اکثر کتابها به زبان علمی و پیچیده به این موضوع پرداختهاند؛ و تعداد کمی از این کتابها زبان روان و عموم پسندی دارند.
ویرجینیا اندرسون و لارن جانسون در کتاب مبانی تفکر سیستمی که از بهترین کتابهای تفکر سیستمی است، به زبان ساده و روان تفکر سیستمی را تعریف کرده و راهکار ارائه دادهاند؛ کتابی که بعد از خواندنش دیگر نمیتوانید مانند گذشته فکر کنید. به صورت کلی ساختارهای ذهنی شما برای تصمیمگیری و بررسی مسائل عوض میشود.
در این کتاب از بهترین کتابهای تفکر سیستمی، پس از تعریف کردن و توضیح دادن مفهوم آن، به ساختارهای مختلف و روشهای استفاده از آن میپردازد. همچنین علاوه بر مزایای گذشته، تفکر سیستمی را صرفاً به صورت تئوری یاد نمیگیرید؛ بلکه کتاب در بخشی شما را با چند تمرین همراه میکند تا تفکر سیستمی را به طور عملی بیاموزید.
البته باید توجه داشته باشید که تفکر سیستمی از جنبههای متفاوتی قابلیت بررسی دارد و در این کتاب از دید و زاویه نقش تفکر سیستمی در کسب و کارها به ارائه این موضوع میپردازد. اما به این معنی نیست که برای جنبههای تصمیمگیری روزمره و موارد دیگر کاربرد نداشته باشد.
در ادامه با هم یک قطعه کوتاه از کتاب را مرور میکنیم تا اهمیت تفکر سیستمی را بیشتر درک کنید:
به دنیای سیستمها و تفکر سیستمی خوش آمدید! ممکن است از خودتان بپرسید، چرا کاوش در مورد سیستمها مهم میباشد؟ یک دلیل میتواند این باشد که در درون سیستمها زندگی میکنیم و توسط آنها تحت تأثیر قرار میگیریم، از محیط طبیعی گرفته تا بهداشت، آموزش، دولت، خانواده و زندگی سازمانی.
درک چگونگی کارکرد این سیستمها به ما این امکان را میدهد تا عملکرد اثربخشتر و فعالانهتری در درون آنها داشته باشیم. هرچقدر درک خود را از رفتار سیستم افزایش دهیم، بیشتر میتوانیم رفتار آنرا پیشبینی کرده و با سیستم کار کنیم، تا قادر باشیم کیفیت زندگی خود را شکل دهیم.
در بخش دیگری از کتاب میخوانیم:
درک ساختار سیستم مهم است، چرا که این ساختار سیستم است که موجب همه رویدادها و روندهایی میشود که در دنیای اطرافمان رخ میدهند. برای مثال، اگر یک ساختمان آتش بگیرد، شما از آتشنشانهای محلی میخواهید با خاموشکردن آتش واکنش نشان دهند.
این یک اقدام ضروری و لازم است. هرچند، اگر تنها اقدامی باشد که کلاً انجام میگیرد، از نظر تفکر سیستمی ناکافی است. چرا؟ زیرا مسأله فوری را حل کرده است، اما ساختار زیربنایی که سبب آتش شده است از قبیل قوانین ساختمانی ناکافی، کمبود سیستمهای آبپاش و غیره را تغییر نداده است.
سیستم بازاریابی
کتاب دوم: چگونه سیستمی بیندیشیم و سیستمی عمل کنیم
جهان هستی و تمام مسائلی که در روز و شب در اطراف افراد اتفاق میافتند، همه و همه مانند یک شبکه ارتباطی به هم متصل بوده و ارتباط جدایی ناپذیری دارند. ایجاد هر نوع تغییری بر تمام این شبکه بزرگ تأثیر میگذارد؛ درست مانند یک چرخ دنده که به چرخ دندههای دیگر متصل و مربوط میباشد.
هنگامی که برای شما مشکل یا چالشی ایجاد بشود، ممکن است از آن عبور کنید اما شاید هیچگاه به صورت ریشه آن را حل نکنید و دوباره با آنها مواجه شوید. تفکر سیستمی اینجا به کمک شما میآید و در پیدا کردن چالش میان این حجم از شبکههای بزرگ و پیچیده نقش بزرگی ایفا میکند؛ تا ریشه مشکل را پیدا کرده و راه حل را به کار گیرید.
یکی از بهترین کتابهای تفکر سیستمی، کتاب چگونه سیستمی بیندیشیم و سیستمی عمل کنیم است. در بخشی از کتاب به این موضوع اشاره دارد که یکی از علتهای بزرگ عدم موفقیت در حل مسائل؛ این است که در دنیای امروزی و مدرن که همه چیز تغییر کرده، طرز تفکر ما به شیوه سنتی و قدیمی عمل میکند. هنوزه پس از گذشت این سالها؛ افراد کمی نسبت به نوع تفکر خود مطالعه کردهاند تا اشتباهات خود را جبران کرده و به صورت بهینه به مسائل روزمره بپردازند. سپس به شما کمک میکند تا تفکر خود را تغییر داده و در تمام مسائل روزمره از تفکر سیستمی بهره ببرید.
در ادامه بخشی از کتاب را میتوانید مطالعه کنید:
تفکر سیستمی بیانگر این موضوع است که در عالم هستی همه موضوعات به یکدیگر مرتبط هستند و ما باید به موضوعات بعنوان یک کل نگاه کنیم، نه بهعنوان گروهی از اجزای مستقل از یکدیگر. تفکر سیستمی بدین معناست که ابتدا به تصویرِ بزرگ نگاه کنید، سپس به صورت عمیقتری به بررسی بخشهای آن پرداخته و بر روابط بین آنها تمرکز کنید.
این یک چارچوب حمایتی است که کمک میکند تا عادات مثبتی را در خود پرورش دهید. اگر عاداتی را در ذهن خود ایجاد کنیم، در آن صورت در زمان هم صرفهجویی کردهایم. زیرا کارها را بدون نیاز به تفکر آگاهانه انجام خواهیم داد.
برای مثال در روزهای اول یادگیری رانندگی، اگر میخواستیم دنده را عوض کنیم ابتدا باید فکر میکردیم، به دنده نگاه میکردیم و بعد دنده را عوض میکردیم، ولی بعد از مدتی این کار در درون ما نهادینه میشود و در حالی که مشغول کار دیگری هستیم بدون فکر کردن به دنده و کلاچ و… خود به خود خودرو را در سرعتهای مختلف با انجام فرامین خاص، حرکت میدهیم.
لذا با نهادینه کردن برخی از امور، مغز ما آزادتر خواهد بود تا به موضوعات دیگری فکر کند. در ابتدا، با صرف زمان بیشتر برای حل یک مسأله، یا تغییر سیستمی که کار نمیکند، یا ایجاد یک سیستم جدید، کار تغییر پارادایم را آغاز میکنیم ولی این یک سرمایهگذاری بلندمدت روی خودمان است.
کتاب سوم: کتاب بازیها و تمرینات تفکر سیستمی
حتماً شما هم تا به حال به این پی بردهاید که که بعضی از آموزشهای بسیار ضروری که میبینید به کارتان نمیآیند، و این به دلیل نداشتن تفکر سیستمی است؛ چراکه وقتی موضوعی را به صورت تئوری آموزش میبینید هیچگاه ذهن شما به این سمت نمیرود که خب حال این دانش جدید را چگونه به کار ببندم؟! فقط با خود فکر میکنید که اگر این موضوع مفید بود پس چرا با وجود یادگیری، نتوانستم آن را در عمل اجرا کنم؟ در صورتی که اگر تفکر سیستمی داشتید، حتماً میدانستید که تمرین و امتحان کردن دانشها بخش مهمی از فرایند یادگیری میباشد و بدون آن یادگیری کامل نمیشود. به همین دلیل که تفکر سیستمی ندارید گره فرایند یادگیریتان را پیدا نمیکنید و سریع دانش موردنظر را زیر سؤال برده، و آن را متهم به ناکارآمدی میکنید.
با این حساب در مرحله آخر یادگیری تفکر سیستمی، باید آن را تمرین و پیادهسازی کنید. کتاب بازیها و تمرینات تفکر سیستمی، یکی از بهترین کتابهای دانش تفکر سیستمی است که شما را وادار میکند تا دانستههایتان را به کار بگیرید. علاوه بر این موضوع پس از گذشت مدت زمانی، به طور ناخودآگاه، فرایند ذهن شما از تفکر خطی به سمت تفکر سیستمی تمایل پیدا میکند و به آرامی رویهی تفکرات شما عوض میشود. و مهمتر از همه در اکثر تمرینات شما با یک بازی روبرو هستید، برای اینکه حتی در حین تمرین کردن ذهن شما نیز خسته نشود تا سرعت یادگیریتان کاهش پیدا نکند. بازیهایی نظیر حلقههای زنده، ساختمان پل جزیره، شجره نامه کدهای هیجانی و تجدید تماس و…
بیشتر بخوانید: معرفی 10 بهترین کتاب فروش و بازاریابی سال 2024
کتاب چهارم: زندگی و تصمیم بهتر با تفکر سیستمی
تصور کنید در حین یادگیری تفکر سیستمی یکی از مدیران با سابقه در مدیریت، به سراغ شما آمده و از شما میخواهد تمام مشکلات زندگیتان را شرح دهید؛ سپس با استفاده از تفکر سیستمی برای تک تک مشکلات شما راه حل ارائه میکند؛ شگفتانگیز نیست؟! حتماً در آن لحظه از خوشحالی در پوست خود نمیگنجید.
تبریک میگویم هم اکنون دو مدیر مطرح به جف اسکاولین و بیل برایان با دنیایی از تجربه از درون نوشتههای کتاب با شما سخن میگویند. به جرات کتاب زندگی و تصمیم بهتر با تفکر سیستمی یکی از بهترین کتابهای دانش تفکر سیستمی است. این کتاب به انواع مشکلاتی که افراد در زندگی شخصی تا مدیریت سازمانهای بزرگشان با آن روبرو بودهاند میپردازد و مهمتر از همه در بخشهای مختلف کتاب با نمودارها و جدولهای ساده شما را راهنمایی کردهاند. بنا به گفته این دو نفر کتاب زندگی و تصمیم بهتر با تفکر سیستمی برگفته از دو کتاب معروف آلمانی در این حوزه است که به همهی موضوعات اشاره دارد.
در ادامه بخشی از کتاب را با هم مرور می کنیم:
برای تعریف تفکر سیستمی میتوان از نمونهمثالِ مرداب نیلوفر استفاده کرد. بخش زیادی از سطوح عمقی مرداب را نیلوفر پوشانده و پنهان کرده است.
گل و برگهای زیبای نیلوفر همۀ توجه آدم را به خود جلب میکند و به نظر میرسد که نیلوفر فقط روی سطح مرداب باشد. اما نیلوفرها به این دلیل خودنمایی میکنند که سیستم یکپارچۀ ریشه، ساقه، و مواد غذایی موجود در آب، سبب رشد آن شده و نیلوفر را روی سطح آب نگه میدارد.
برای پاکسازی مرداب، اگر دلخوش باشیم که فقط گل و برگهای روی سطح آب را قیچی کنیم اغلب در حال انجام کارهایی در سطح رخدادها هستیم و چیزی به صورت ساختاری تغییر نخواهد کرد. زیرا بخش زیرین آب موجب رشد گل و برگهای تازه میشود و این داستان باید تکرار شود.
اگر یک گام به پس نگذارید تا ساختار زیرین آن مشاهده و مطالعه شود، اقدامات تکراری تمام توجه و انرژی شما را به سمت خودش میکشد و وادارتان میکند که بیتوجه به علتها دائماً با نشانهها بجنگید. تکرار یک کار سبب میشود تا یاد بگیرید که همان کار را بهتر از قبل انجام دهید.
اما با کشف علت تکرار کارها و چیزها ممکن است مهارتهای کاملاً تازهای را فرا گیرید که موجب سازگاری شما با محیط متغیر و تسلط شما بر مشکلات خواهد شد.
جمعبندی
آموختیم که تمام اجزای جهان ما از اشیا ملموس تا تصورات و رفتارها و واکنشها همه به هم مربوط و متصل هستند. ایجاد تغییر در هر بخش بر تمام این شبکهی نامتناهی تأثیر میگذارد. پس اگر قدمها و تصمیمهای مختلف با در نظر گرفتن جوانب مختلف انجام نشود، با کاستی رو به رو شده و مشکل به وجود میآورد. و از آنجا که با تفکر خطی در اکثر مواقع نمیتوان ریشه مشکلات را پیدا کرد، راه حلی مقطعی مطرح میکنیم، اما پس از گذشت اندک زمانی دوباره با مشکل به نوعی جدید یا به صورت تکراری روبرو میشویم.
همچنین متوجه شدیم که حتی فرایند یادگیری، بدون تفکر سیستمی ناقص انجام میشود. به همین دلیل افراد اکثر موضوعاتی را که فرا گرفتهاند؛ ناکارآمد و بیفایده تلقی کرده و در نتیجه به دست فراموشی میسپارند.
در پایان باید یادآوری کنیم که اگر برای یاد گرفتن تفکر سیستمی به دنبال دوره آموزشی جامعی میگردید، و میخواهید در کارگاه آموزشی ماه آینده شرکت کنید؛ با پشتیبانهای مجموعه حمید صباغی در ارتباط باشید.
دیدگاهتان را بنویسید